Từng được dùng từ lâu trong y học cũng như giải trí, thuật thôi miên - một trong những bí ẩn khá lớn nhất của con người - đang dần được giải mã nhờ nghiên cứu của các nhà khoa học Mỹ.
Từ thế kỷ 18, người ta đã nhận thấy ra rằng trí não có khả năng bị ám thị điều khiển để sai khiến cơ thể. Thế nhưng sau hàng thế kỷ sử dụng thôi miên để gây nên tê và điều trị cho bệnh nhân, người ta vẫn chưa thể trả lời liệu đó chỉ là sự tuân theo ám thị của nhà thôi miên, hay là một dạng tập trung rất cao độ khi môi trường xung quanh đã ra khỏi ý nghĩ của người được thôi miên? Những nghiên cứu gần đây đã giải mã được phần nào cơ chế tác động của thôi miên lên nhận thức của con người, dẫn tới việc người bị thôi miên hành động theo ám thị.
10-15% người khá lớn khá dễ bị thôi miên, so với tỉ lệ 80-85% ở những trẻ dưới 12 tuổi.
Trong những thí nghiệm mới của mình, Michael Posner - Giáo sư thần kinh học tại Đại học Oregon (Mỹ) - và những đồng sự đã ghi lại những thay đổi trong quá trình khắc phục thông tin của não người. Thường thì thông tin mà cơ thể nhận được sẽ được chuyển đến khu vực cảm giác sơ cấp trong não, để từ đó lại được chuyển lên các khu vực chức năng khá cao hơn, nơi diễn dịch thông tin. Kết quả nghiên cứu cho cho rằng, điều đáng ngạc nhiên là lượng thông tin chuyển xuống phần lớn gấp 10 lần lượng thông tin chuyển lên, cũng có nghĩa là những gì con người nhìn, nghe nhận thấy và tin vào là căn cứ trên quá trình chữa trị thông tin từ trên xuống. Các dữ liệu tại mức chữa trị sơ cấp có thể bị ghi đè lên phụ thuộc vào các kết quả diễn dịch thông tin của trung tâm chữa trị thông tin tương đối cao nhất. Mô hình xử lý thông tin này cũng giải thích tại sao thôi miên, với bản chất là tạo ra một quá trình xử lý thông tin từ trên xuống, có khả năng tạo nên ám thị nặng mẽ.
Theo kết quả nghiên cứu tiến hành trong hàng chục năm của tiến sĩ David Spiegel - nhà tâm lý học ở Đại học Stanford, 10-15% người to lớn khá dễ bị thôi miên, so với tỉ lệ 80-85% tại những trẻ dưới 12 tuổi, lứa tuổi mà chu trình chữa bệnh từ trên xuống chưa hoàn chỉnh; trong khi đó khoảng 20% người khá lớn rất khó bị thôi miên.
Tiến sĩ Amir Raz - Giáo sư thần kinh học ở Đại học Columbia - lại nghiên cứu tác dụng của thôi miên bằng kỹ thuật sử dụng bài test Stroop. Ông cho 16 người, trong đó một nửa là các người khá dễ, nửa kia là các người khá khó bị thôi miên, nhìn những chữ cái ghi tên các màu nhưng lại có màu trái ngược với nghĩa của chúng. Sau khi ám thị cho họ rằng đó là những từ tiếng nước ngoài mà họ không biết, ông yêu cầu họ ấn vào nút chỉ màu thật của chữ cái. Tại các người dễ bị thôi miên, hiệu ứng Stroop (người hiểu chữ có phản xạ phải đọc trước khi ấn nút nên mất thời kỳ giải quyết sự xung đột thông tin) không còn, họ có khả năng chỉ ra màu ngay lập tức. Còn với các người khó bị thôi miên, hiệu ứng Stroop thắng thế, khiến họ chậm hơn.
Kết quả scan não của hai nhóm được so sánh với nhau đã cho thấy sự khác biệt. Trong nhóm dễ bị thôi miên, khu vực thị giác trong não thường mã hóa những chữ cái hiển thị và khu vực não chuyên dò tìm những xung đột thông tin đã không hoạt động. Quá trình khắc phục thông tin từ trên xuống đã áp đảo việc chữa bệnh của não (đọc và chữa trị thông tin trái ngược nhau) theo đúng trình tự từ dưới lên, tuy nhiên điển hình xác điều đó xảy ra là gì vẫn còn là điều bí ẩn.
Một số nghiên cứu gần đây từ những hình ảnh của não cũng chỉ ra cơ chế tương tự. Theo tiến sĩ Stephen Kosslyn - nhà thần kinh học tại Đại học Harvard, con người nghĩ rằng những hình ảnh, âm thanh từ thế giới bên ngoài tạo ra sự thật, tuy nhiên não lại xây dựng ngân hàng dữ liệu của nó căn cứ trên kinh nghiệm từ quá khứ. Sự thú vị của thôi miên là tại chỗ nó tạo ra thông tin sai lệch. "Chúng ta tưởng tượng ra điều gì đó khác biệt, và nó trở thành 'sự thật'" - Spiegel nói.