Phơi nhiễm HIV và cách xử lý

Phơi nhiễm HIV do nghề nghiệp của nhân viên y tế là khá nhiều lựa chọn, song chẳng phải nếu phơi nhiễm nào cũng dẫn đến nhiễm. Đây là rủi ro mà mỗi nhân viên y tế phải đối diện.

Bác sĩ Nguyễn Tấn Thủ sở hữu phổ biến năm chức vụ trong lĩnh vực phòng chống và điều trị HIV cho biết, ngày nay, phơi nhiễm do nghề nghiệp của nhân viên y tế là tương đối nhiều, song không phải ví như phơi nhiễm nào cũng dẫn đến nhiễm. Đây được xem là một rủi ro mỗi nhân viên y tế phải đối diện trong suốt thời gian chức vụ của mình.

ngay lúc này, phơi nhiễm do nghề nghiệp của nhân viên y tế là tương đối lan rộng. (Ảnh minh họa: HIV).

Phơi nhiễm có HIV (exposure) được hiểu rõ là tình huống có giao tiếp có dịch tiết sở hữu khả năng sở hữu mầm bệnh HIV. 1 Tình huống được xem là phơi nhiễm có nguy cơ buộc phải thỏa mãn 2 yếu tố:

• Dịch tiết với nguy cơ lây nhiễm, được kể đến đa dạng nhất là máu, dịch âm đạo, tinh dịch và sữa mẹ. Những dịch cơ thể thường thì khác như mồ hôi, nước mắt, nước bọt, nước tiểu… được xem là không với nguy cơ lây nhiễm.
• với khía cạnh ngõ vào: Vết thương hở, đâm xuyên da, giao tiếp vào niêm mạc (mắt, mũi, miệng, âm đạo, hậu môn…).

Do tính chất âm thầm và cực nhọc nhận ra của căn bệnh này, được quan tâm tình huống phơi nhiễm có dịch tiết của người không rõ tình trạng huyết thanh kháng HIV đều được xem là “sở hữu khả năng chứa mầm bệnh”. Vì vậy, những tình huống không thể xác minh nguồn gây phơi nhiễm như bị kim đâm ở nơi công cộng, bạn tình bất chợt... Đều được xem xét như ví như tiếp xúc với dịch tiết của người dương tính.

Phơi nhiễm trong cùng đồng toàn bộ xoay quanh 2 tình huống. Lần đầu tiên là phơi nhiễm tình dục khi quan hệ không sử dụng bao cao su hoặc bao cao su bị vỡ hoặc rách, bị cưỡng dâm. Thiết bị hai là phơi nhiễm qua máu do vết thương đâm phải kim hoặc các vật sắc nhọn vứt ra những khu vực công cùng và với dính máu xem sét được.

Trong lúc đấy, phơi nhiễm do nghề nghiệp ở nhân viên y tế phổ thông hơn nhiều. Đặc biệt công việc của họ nên tiếp xúc sở hữu nhiều dịch tiết có nguy cơ hơn (dịch ối, dịch não tủy, mủ, dịch màng phổi, dịch màng bụng). Đồng thời họ lại mang tần suất giao tiếp cao hơn qua những thủ thuật như thăm khám, tiêm chích, truyền dịch, chọc hút, phẫu thuật… nên nguy cơ phơi nhiễm cao hơn.

Theo Cơ quan quản lý bệnh tật Mỹ, ước tính hàng năm ở nước này có khoảng 380.000 tình huống nhân viên y tế ở những bệnh viện bị kim đâm. Chính là chưa kể tới những dạng phơi nhiễm khác và những ca phơi nhiễm ở cơ sở y tế chẳng phải bệnh viện. Tại Việt Nam, các tình huống y bác sĩ đỡ sinh cho thai phụ đến độ nước ối dính ướt cả quần áo, các lần cấp cứu mà máu bệnh nhân bắn khắp người không hề là hiếm gặp. Trong khi đó xác suất nhân viên y tế với cơ hội giao tiếp có bệnh nhân dương tính cao hơn hẳn so với mặt bằng dân số chung.

Phơi nhiễm (exposure) là điều kiện nên để dẫn đến nhiễm (infection), tuy nhiên chưa cần là điều kiện đủ. Ví dụ 1 gia đình với người bị bệnh cúm. Trong sinh hoạt được quan tâm gia đình này đều sẽ ít nhiều với tiếp xúc mang mầm bệnh. Tình huống này được hiểu biết là họ có phơi nhiễm có mầm bệnh cúm. Mặc dù vậy, ko phải đa số thành viên trong gia đình này đều sẽ mắc bệnh cúm, điều này thuộc về vào mức độ tiếp xúc và sức khỏe vốn có của mỗi người.

Tình huống ấy cũng giống như đối có phơi nhiễm và nhiễm HIV. Những khía cạnh như đường lây, số lượng virus HIV trong dịch tiết tiếp xúc, miễn dịch của bản thân mỗi người đều sẽ ảnh hưởng lên khả năng chuyển từ phơi nhiễm sang nhiễm.

trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Mỹ (CDC) ước tính, nguy cơ lây nhiễm cho 1 lần giao tiếp với nguồn HIV do kim đâm xuyên da vào khoảng 0,3%, dây máu vào vết thương hở hay niêm mạc dao động từ 0,1 đến 0,3%, qua quan hệ tình dục dao động từ 0,1 tới 0,5%. Vì vậy, sở hữu một lần phơi nhiễm, nguy cơ bị lây nhiễm HIV không lớn. Ví như so sánh bệnh lây qua máu như viêm gan vô cùng vi B thì chỉ bằng 1/100 và 1/10 so với viêm gan C.

Phơi nhiễm do nghề nghiệp ở nhân viên y tế nhiều kiểu hơn nhiều.

Điều trị dự phòng sau phơi nhiễm

cộng mang sự phát triển của điều trị kháng virus bằng thuốc ARV, những nhà nghiên cứu đã thành công khi phát minh và đưa vào ứng dụng điều trị dự phòng sau phơi nhiễm (Post - exposure prophylaxis - PEP). Đây là một can thiệp y khoa dựa vào khả năng ức chế virus HIV của thuốc ARV.

Thông tin về lây nhiễm HIV tiên phát chỉ ra rằng nhiễm HIV toàn thân ko xảy ra ngay tắp lự mà sở hữu một sự chậm trễ ngắn giữa thời gian phơi nhiễm với virus và sự lo ra của HIV trong máu. Trong thời gian “cửa sổ cơ hội” này, điều trị ARV có thể dự phòng nhiễm toàn thân, từ đó giúp người này tránh khỏi tình trạng “nhiễm HIV mạn tính”.

Mô hình thí nghiệm tiến trình gây bệnh trên động vật với chủng virus SIV, họ hàng của HIV, gây bệnh trên khỉ, chỉ ra rằng, sau khi phơi nhiễm sở hữu HIV, tế bào miễn dịch tại vị trí vào của HIV bị nhiễm trong vòng 24 giờ đầu. Tế bào bị nhiễm đi lại đến vùng hạch kế cận trong hơn 24-48 giờ tiếp theo. Trong 5 ngày, HIV có thể phát hiện thấy trong máu.

do đó, ví như sử dụng ARV sớm sau phơi nhiễm Chắn chắn dự phòng nhiễm trùng toàn thân bằng bí quyết ngăn cản sự nhân lên của HIV trong một vài tế bào bị nhiễm ban đầu. Sau thời điểm duy trì ARV trong cơ thể trong 4 tuần, các tế bào bị nhiễm ban đầu sẽ bị cơ thể đào thải do cơ chế miễn dịch tế bào, kéo theo chính là sự thải trừ đầy đủ HIV ra khỏi cơ thể.

một nghiên cứu bệnh chứng vào năm 1997 cho thấy hiệu quả điều trị PEP giúp khiến cho giảm nguy cơ lây nhiễm 81% ví như tiêu dùng thuốc Zidovudine. Sau đấy, điều trị PEP dần được cải tiến nhằm nâng cao hiệu quả. WHO đang hướng dẫn sử dụng phác đồ 2 thuốc hoặc 3 thuốc, từ đó nâng tỷ lệ thành công lên đến 95-99%. Hiệu quả của điều trị sẽ tối đa trong vài giờ đầu sau khoản thời gian phơi nhiễm, giảm dần theo thời gian và được cho là không có hiệu quả sau mốc 72 giờ tính từ lúc phơi nhiễm.

quá trình xử lý sau phơi nhiễm, điều trị PEP bao gồm:

Bước 1: Xử lý vết thương tại chỗ

• Đối sở hữu tổn thương da dẫn tới chảy máu: Xối ngay vết thương dưới vòi nước chảy. Để vết thương tự chảy máu trong một thời gian ngắn mà không nặn bóp. Rửa kỹ bằng xà phòng và nước sạch, sau đó sát trùng bằng các dung dịch sát khuẩn (Dakin, Javel 1/10, hoặc cồn 700) trong thời gian ít nhất 5 phút.
• ví như phơi nhiễm qua niêm mạc mắt: Rửa mắt bằng nước chứa hoặc nước muối NaCl 0,9% liên tục trong 5 phút.
• Phơi nhiễm qua miệng, mũi: Rửa, nhỏ mũi bằng nước đựng hoặc dung dịch NaCl 0,9 %. Xúc miệng bằng dung dịch NaCl 0,9 % phần đông lần.

Bước 2: Báo cáo người phụ trách và khiến biên bản. Lưu ý nêu rõ ngày giờ, hoàn cảnh xảy ra, giới thiệu thông tin vết thương, mức độ nguy cơ của phơi nhiễm.

Bước 3: mô tả thông tin nguy cơ phơi nhiễm theo mức độ nông sâu của tổn thương và diện tích giao tiếp.

Bước 4: ưng thuận tình trạng HIV của nguồn gây phơi nhiễm. Thông thường nhân viên y tế sẽ tư vấn cho những người bị phơi nhiễm bắt buộc dấn mình vào xét nghiệm HIV. Trong tình huống người này đã biết về tình trạng nhiễm, nên thu thập thông tin liên quan đến điều trị ARV của họ.

Bước 5: thỏa thuận tình trạng HIV của người bị phơi nhiễm bằng xét nghiệm.

Bước 6: hỗ trợ cho người bị phơi nhiễm về nguy cơ nhiễm bệnh, điều trị dự phòng sau phơi nhiễm, thuốc và tác dụng phụ, quy trình theo dõi….

Bước 7: Điều trị dự phòng bằng thuốc ARV liên tục trong 4 tuần. Gần như những giả dụ phơi nhiễm với nguy cơ phải được chỉ định điều trị ARV càng sớm càng rẻ, từ 2-6 giờ tính từ lúc phơi nhiễm và không quá 72 giờ. Song song sở hữu việc giới thiệu thông tin tình trạng HIV của nguồn gây phơi nhiễm và người bị phơi nhiễm, tùy ví như, bác sĩ chắc tiếp tục điều trị cho đủ 4 tuần hay ngưng điều trị ARV tuỳ nếu.

Thuốc ARV.

Bước 8: theo dấu bằng xét nghiệm kiểm tra sau 1 tháng, 3 tháng và 6 tháng. Trên bình diện cùng đồng, khi sở hữu phơi nhiễm, bắt buộc lập tức triển khai xử trí vết thương tại chỗ (nếu có) theo hướng dẫn trong bước 1. Tiếp đó đề nghị nhanh chóng tiếp cận sở hữu cơ sở y tế mang chuyên khoa nhiễm HIV (như bệnh viện Bệnh Nhiệt đới, bệnh viện đa khoa tuyến tỉnh thành, khoa tham vấn hỗ trợ cộng đồng). Nếu khai thác được thông tin từ nguồn gây phơi nhiễm, phải để ý đến phác đồ điều trị ARV của họ. Những bước còn lại của thủ tục sẽ do nhân viên y tế tại cơ sở tư vấn.

các khía cạnh ảnh hưởng lên hiệu quả của điều trị PEP bao gồm:

• Sự chậm trễ tiếp cận với ARV. Theo khuyến cáo của WHO, liều ARV lần thứ nhất nên được tiêu dùng càng sớm càng tốt, trong vòng vài giờ đầu, kiên cố trước cả lúc với kết quả xét nghiệm sàng lọc HIV theo công đoạn. Càng chậm tiếp cận ARV, hiệu quả dự phòng càng giảm.
• Sự kháng thuốc ARV của nguồn gây phơi nhiễm, vì vậy, phác đồ điều trị PEP tốt nhất cần được điều chỉnh cho say đắm sở hữu phác đồ mà bệnh nhân đang tiêu dùng (khuyến cáo là tiêu dùng thuốc khác sở hữu thuốc bệnh nhân đang dùng). Phác đồ ưu tiên cũng được thay đổi cho ưng ý có tỷ lệ kháng thuốc ARV lưu hành trong dân số. Ở Việt Nam, tỷ lệ kháng thuốc phác đồ 1 vẫn còn rẻ, bởi thế, phác đồ ưu tiên vẫn chính là phác đồ 1 cho những tình huống không rõ phác đồ ARV của nguồn gây phơi nhiễm.
• Sự tuân thủ của người bị phơi nhiễm: bắt buộc tuân thủ ARV trong suốt 4 tuần điều trị cũng như giai đoạn theo dấu sau điều trị.

Lưu ý:

• Điều trị dự phòng sau phơi nhiễm chỉ cần sử dụng trong những tình huống tai nạn bất ngờ, chứ không hề là 1 giải pháp dự phòng lâu dài.
• lúc phơi nhiễm xảy ra, tâm lý tha hồ là một yếu tố sự đòi hỏi. Tâm lý thoải mái giúp cơ thể hoàn thành đảm bảo hơn với thuốc, giảm thiểu ảnh hưởng và tác dụng phụ của thuốc ARV lên đời sống và sinh hoạt.

Thực tế, siêu hiếm lúc ghi nhận mang trường hợp nào chuyển đảo huyết thanh từ âm tính sang dương tính sau khi điều trị PEP. Mặc dù hiệu quả bảo vệ không hề là 100%, song các chuyên gia trong lãnh vực này khẳng định đây là mũi nhọn trọng yếu trong công cuộc đẩy lùi dịch HIV.

Theo khuyến cáo, việc quản lý phơi nhiễm trong cộng đồng nhắc chung đó là quản lý hành vi nguy cơ của bản thân mỗi người. Còn quản lý phơi nhiễm trong lĩnh vực y tế được gộp chung thành các bước trong quy trình phòng ngừa phổ quát. Trong đấy tiêu chí đó là xem phần lớn dịch tiết đều là dịch tiết nguy cơ và với thái độ kỹ càng trong tiếp xúc. yêu cầu dùng hàng rào bảo vệ: kính, áo phòng hộ, mặt nạ y tế, găng tay. Vệ sinh tay trước và sau khi thao tác. Thực hành tiêm an toàn. Kiểm soát môi trường máu và dịch cơ thể qua thủ tục vệ sinh phòng ốc, dọn dẹp và xử trí khi sở hữu máu, dịch gây nhiễm. Xử trí những vật sắc nhọn như đầu kim, dao kéo...